مواجهه محقق کرکی با استقرار حاکمیت صفوی در عصر شاه اسماعیل اول (907-930ﻫ.ق)

حکومت صفوی صحنة نخستین و فراگیرترین تجربة تعامل رهبری دینی با نهاد سیاسی در دوران رسمیت تشیع در ایران بود. در آن زمان، به ویژه در ایام استقرار حکومت صفوی (دوران شاه اسماعیل 907-930ﻫ.ق)، از سویی نخستین مبانی رفتار نهاد سیاسی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با توضیح و تبیین رهبر دینی شکل گرفت و از سوی دیگر، موجب بروز تفاوت نگرش‌ها در میان عالمان دینی شد که تألیف رساله‌های جدلی را در پی داشت. در این مقاله به زندگی و نحوة رفتار عملی و نظری محقق کرکی به عنوان یکی از مؤثرترین فقیهان سدة دهم هجری در مواجهه با حکومت صفوی در دورة شاه اسماعیل اول توجه شده است. حضور و مشارکت پر‌رنگ کرکی در مسائل اوایل حکومت شاه تهماسب (930-984ﻫ.ق) کمتر فرصت نگاه انتقادی به جایگاه او در دورة اسماعیل اول را داده است؛ جایگاهی که به لحاظ نظری با تألیف رساله در مباحث خراج، نماز جمعه و نظریة نیابت  شکل گرفت و در مواردی عالمانی دینی چون شیخ ابراهیم قطیفی و میر جمال‌الدین استرآبادی آن را به چالش کشیدند. بررسی محتوایی این رسائل به همراه اطلاعات سایر منابع در راستای تبیین رفتارها و پیوندهای او با جامعه و حکومت صفوی و به‌ویژه سیاست‌های مذهبی هدف این بررسی است.